کاشت سیر به عنوان یکی از گیاهان بسیار پرمصرف با خواص درمانی و کاربرد خوراکی در سراسر جهان رواج دارد.

و امروزه حدود 80% کل نیاز دنیا را چین تأمین می‌کند و صادرات آن بسیار فعال است.

پس از آن ایالت کالیفرنیا آمریکا در رتبه دوم قرار دارد.

قبل از بررسی نحوه کاشت سیر، نگهداری و برداشت کمی به معرفی این گیاه می‌پردازیم.

که در دیدگاه ما نسبت به نحوه کاشت و نگهداری آن مؤثر است.

گیاه سیر با نام علمی Allium sativum از تیره یا خانواده نرگسیان (Amaryllidaceae) و راسته مارچوبه سانان (Asparagales) که در انگلیسی به نام Garlic شناخته می‌شود.

Garlic از کلمه قدیمی انگلیسی garlēac به معنای gar (نیزه مانند و نوک تیز) و leed (تره فرنگی) گرفته شده است.

معرفی گیاه سیر

گیاه سیر، یک گیاه علفی چند ساله و پیازدار محسوب می‌شود که در دو گونه بسیار مهم کشت می‌شود.

گونه اول Hardneck است که ساقه مرکزی کوتاه و چوبی دارد و دومین گونه یا واریته نیز Softneck است.

که فاقد چنین ساقه مرکزی سخت و محکمی می‌باشد.

گونه اول بهتر است در مناطقی با زمستان‌های سخت و با دمای پایین و گونه دوم بهتر است در مناطقی که زمستان‌های ملایم‌تری دارند کاشته شوند.

کاشت سیر گونه Hardneck منجر به تولید غده‌های پیازی شکل به رنگ صورتی و ارغوانی می‌شود.

که بوی تندتری هم دارند و گونه Softneck معمولا غده‌های پیازی آن کاملا سفید رنگ هستند.

پس از کاشت و رشد کافی، ارتفاع گیاه بسته به نوع گونه و محل کشت، به 30 تا 100 سانتی‌متر می‌رسد.

برگ‌ها نیز بلند و نواری به رنگ سبز تیره هستند.

گل‌های این گیاه نیز در تابستان ظاهر می‌شوند و بسته به نوع گونه رنگ متفاوتی دارد.

به قسمت متورم زیر زمینی گیاه سیر که ریشه‌های فرعی و مویی زیادی دارد، سوخ گفته می‌شود.

که از تعدادی سیرچه تشکیل شده است.

مراحل کاشت سیر

کاشت سیر و رشد ایده­‌آل آن در باغچه یا گلدان با خاک غنی و زهکشی خوب بسیار عالیست.

ضمن اینکه نیاز به نور مستقیم خورشید نیز دارد.

بهترین موقع برای کاشت سیر اواخر پاییز یا اوایل زمستان است.

برای اینکه تا قبل از شروع سرمای شدید جوانه زنی انجام شود.

البته برخی گونه‌ها هم موقع بهار کاشته می‌شوند.

برای کاشت سیر در باغچه ابتدا به خوبی خاک حاوی کمپوست یا کود حاوی بقایای پوسیده گیاهی را مخلوط کنید.

و چنانچه خاک باغچه سنگین است کمی به آن شن اضافه کنید در غیر این صورت در گلدان بکارید.

کود را طبق دستور به مقدار لازم اضافه کنید.

سیرچه‌ها را جدا کنید و هر کدام را به فاصله 15 سانتی‌متری از یکدیگر و در عمق 2.5 سانتی‌متری خاک بکارید.

به نحوی که نوک آن‌ها به سمت بالا باشد.

ردیف‌های کاشت سیر هم باید 30 سانتی‌متر از هم فاصله داشته باشند.

سپس به خاک آب بدهید و روی آن‌ها را با ظرف شیشه‌ای یا محفظه خاص بپوشانید.

تا پرنده‌ها، دانه‌های سیر را از خاک بیرون نیاورند.

اگر قصد دارید در گلدان بکارید، عمق گلدان باید 20 سانتی‌متر و عرض آن 30 سانتی‌متر باشد و زهکشی خوبی هم داشته باشد.

از کمپوست و کودهایی که به تدریج مواد مغذی خود را آزاد می‌کنند استفاده نمایید.

هر حبه سیر را با فاصله 15 سانتی‌متری از یکدیگر و در عمق 2.5 سانتی‌متر با نوک به سمت بالا داخل خاک قرار دهید.

سپس به گیاه آب بدهید تا خاک مرطوب باقی بماند و نور مستقیم خورشید را نیز به مدت 6 ساعت در روز فراهم کنید.

شرایط نگهداری سیر

پس از کاشت سیر در باغچه یا گلدان طبق دستورهایی که در مورد زمانبندی و نحوه کاشت و آبیاری و کوددهی، نوبت به نگهداری از این گیاه مقوی و درمانگر می‌رسد. 

کاشت سیر اولین مرحله محسوب می‌شود. 

و پس از آن باید فاکتورهای اکولوژیکی و مورد نیاز گیاه برای رشد ایده‌­آل و سالم را فراهم کنید.

که در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.

 نور مناسب برای سیر

گیاه سیر برای اینکه رشد کافی و مناسبی داشته باشد باید نور کافی به میزان 6 ساعت در روز دریافت کند.

لذا چنانچه در داخل گلدان نگهداری می‌کنید جلوی پنجره‌های جنوبی قرار دهید.

و یا اگر نور کافی در فضای داخلی ندارید با چراغ‌های رشد گیاه از نوع LED این میزان نور را تأمین کنید. 

 آبیاری سیر

برای آبیاری پس از کاشت سیر باید دقت کنید.

چون آبیاری بیش از حد یا خیلی کم منجر به وارد شدن تنش و استرس به گیاه، تشکیل بخش‌های پیازی شکل ضعیف و مشکلات و بیماری‌های گوناگون و پوسیدگی ریشه می‌گردد. 

اگر در منطقه بارانی زندگی می‌کنید معمولا نیاز به آبیاری گیاه سیر نخواهید داشت.

یا حداقل تا 1 هفته بعد از بارندگی و حتی بیشتر نیاز به آبیاری نیست.

اگر خاک گلدان یا باغچه سنگین است، هر هفته یکبار در آب و هوای خنک و سرد یا 2 تا 4 بار در هفته در آب و هوای گرم باید آبیاری انجام دهید تا خاک مرطوب بماند. 

در خاک‌های نرم و سبک دفعات آبیاری باید بیشتر باشد چون سرعت عبور آب و خشک شدن زودتر رخ می‌دهد.

حدود 2 تا 4 هفته قبل از برداشت آبیاری را به حداقل میزان ممکن برسانید و حتی بهتر است که کلا آبیاری را قطع کنید.

رطوبت مناسب سیر

بهترین میزان رطوبت نسبی برای کاشت سیر، بین 45 تا 50% است.

اما توجه داشته باشید که تهویه هوا اگر خوب نباشد، باعث رشد قارچ و کپک خواهد شد. 

معمولا زیرزمین خانه را برای کاشت سیر انتخاب نکنید.

چون با وجود داشتن دمای مناسب ولی رطوبت بالایی دارند که مورد نیاز گیاه نیست.

 دما مناسب سیر

سیر برای دو ماهه ابتدایی رشد خود نیاز به رنج دمایی بین 0 تا 10 درجه نیاز دارد تا ریشه‌ها به خوبی رشد کنند.

و بخش‌های پیازی شکل تشکیل شوند. 

گرمای هوای تابستان روی بالغ شدن ساختار گیاه تأثیری ندارد.

با توجه به این نیاز دمایی توصیه می شود که گیاه سیر را در اواخر پاییز یا اوایل زمستان بکارید.

 خاک مناسب سیر

بهترین نوع خاک برای کاشت سیر و نگهداری از آن خاک لومی شنی و پس از آن خاک رسی می‌باشد.

در هر صورت خاک مورد نظر باید زهکشی خوبی داشته باشد و pH آن بین 6.5 تا 7 قرار گیرد.

از نظر مواد مغذی نیز باید کاملا تأمین شود که در بخش کوددهی توضیح خواهیم داد.

اگر خاک شما از نوع خاک رسی سنگین باشد، ذرات رس به دور ساختار گیاه سیر می‌چسبند.

و برداشت آن را خیلی سخت می‌کنند.

ضمن اینکه بخش‌های پیازی شکل هم به خوبی رشد نخواهند کرد.

پس اگر خاک خیلی سنگینی دارید به آن مقداری شن اضافه کنید یا کاشت سیر را در گلدان انجام دهید. 

 کوددهی مناسب سیر

موقع کاشت سیر و پس از آن باید توجه داشته باشید که کودهای NPK که حاوی درصد بالاتری از نیتروژن هستند بهترین گزینه برای کوددهی این گیاه محسوب می‌شوند.

قبل از کاشت گیاه باید از کودهای حاوی فسفر، پتاسیم و سولفور استفاده شود.

3/1 کودهای حاوی درصد بالای نیتروژن نیز موقع کاشت و مابقی هم در فصل بهار که فصل رشد هستند استفاده می‌گردند.

بعد از اینکه در فصل بهار کود نیتروژن به گیاه دادید، تا زمان رشد قسمت میانی و سبز سیر، هر 2 تا 3 هفته یکبار باید کوددهی ادامه پیدا کند. 

 بیش از حد کود دادن باعث سوختن گیاه می شود یا در بهترین حالت به رشد رویشی آن اضافه می‌کند.

و بخش‌های خوراکی گیاه رشد چندانی نخواهند داشت.

ضمنا خاک‌های که حاوی مقدار زیادی ماده ارگانیک مثل کمپوست هستند برای گیاه سیر گزینه فوق العاده محسوب می‌شوند. 

کود هم باید در فاصله حدود 10 سانتی‌متری و در عمق 2.5 سانتی‌متری گیاه تزریق شود.

تعویض گلدان برای کاشت سیر

پس از کاشت سیر و در فصل رویشی، ساقه ضخیم سبز رنگی از مرکز گیاه شروع به رشد می‌کند.

که اگر آن را هرس نکنید در نهایت به گلدهی و تولید دانه یا بذر خواهد کرد.

اما معمولا توصیه می‌شود که این قسمت را از گیاه جدا کنید (از انتهایی ترین قسمت)

چرا که هم خاصیت خوراکی دارد و هم اینکه کل انرژی گیاه صرف بزرگتر کردن بخش پیازی شکل برای تولید سیرچه های بیشتر خواهد شد.

برداشت گیاه سیر

برداشت گیاه سیر بسته به زمان کاشت معمولا اواخر بهار تا اواسط تابستان متغیر است. 

و معمولا بعد از گذشت مدت زمانی بین 6 تا 8 ماه بعد از کاشت سیر نوبت به برداشت می‌رسد.

اما برای اطمینان که مطمئن باشید در زمان درست اقدام به برداشت کرده‌اید به قسمت‌های سبز رنگ گیاه و ساقه مرکزی آن نگاه کنید.

زمانی که شروع به خشک شدن و پیچ و تاب خوردن و تغییر رنگ به سمت زرد یا قهوه‌ای می‌کند موقع برداشت فرا رسیده است. 

البته باز هم توصیه می‌شود که یک یا دو عدد از گیاه سیر را دست بگیرید و به سمت بیرون بکشید.

اگر به سختی جدا می‌شوند و بخش‌های پیازی شکل هنوز به راحتی از بخش ساقه کنده نمی‌شوند،

یک یا دو هفته بعد برای برداشت محصول اقدام کنید.

پوست بخش‌های پیازی شکل گیاه سیر هم باید ضخیم، خشک و کاغذی شکل شده باشند.

اگر گیاه سیر را در مزرعه کشت داده اید باید بعد از برداشت به مدت 3 تا 4 هفته روبروی نور خورشید قرار دهید.

تا پوست خارجی گیاه کاملا حالت خشک و کاغذی پیدا کنند. 

بزرگترین غده‌های پیازی را هم برای کاشت سیر در فصل بعدی نگه دارید.

مشکلات و بیماری های رایج سیر

با اینکه کاشت سیر با هدف دفع آفات از سایر گیاهان نیز انجام می‌شود.

اما با این حال آفات و بیماری‌های مختلفی نیز گریبانگیر این گیاه خواهد شد. 

که در ادامه به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

آفات سیر هیره یا Mite:

معمولا یکی از آفاتی که بر روی غده‌های پیازی شکل سیر دیده می‌شود.

هیره یا مایت است که باعث توقف رشد گیاه می‌شوند.

به همین دلیل در فصل‌های جدید باید کاملا خاک را بررسی کنید.

آفات سیر کرمبرگ ها یا Leaf Miner:

ابتدا تخم این آفت پس از کاشت سیر در بافت برگ گذاشته می‌شود.

که پس از رشد و بیرون آمدن از تخم درون برگ ساختارهای تونل مانند درست می‌کنند و برگ‌ها را از بین می‌برند.

این تخم‌ها از یک مگس سیاه یا زرد کوچک گذاشته می‌شوند.

برای کشتن آن‌ها نیز باید از آفت کش یا حشره کش قوی استفاده کرد.

آفات سیر  نماتدهای Ditylenchus dipsaci:

به آنها کرم لوله‌ای ساقه و پیاز هم گفته می‌شود.

که داخل گیاه سیر تولید مثل می‌کنند و تمام بخش‌های گیاه را از بین می‌برند.

خبر بسیار بد این است که رشد آن‌ها تا چندین سال بدون علامت است و می‌توانند تا چندین سال درون خاک بدون آب زنده بمانند.

به همین دلیل موقع کاشت سیر باید سالم‌ترین نوع را انتخاب کنید و از آلوده نبودن خاک مطمئن شوید.

آفات سیر سفیدک کرکی یا دروغی (Downy mildew):

قسمت‌های کم رنگ یا لکه‌های باریک روی برگ و یا علائم رشد کپک خاکستری – بنفش، کم رنگ شدن برگ‌ها و سپس زرد شدن و نوک افتاده برگ‌ها از علائم آن است.

موارد دیگری مثل ویروس موزاییک سیر (GarMV)، پوسیدگی سفید در اثر قارچ White Rot و زنگ (Puccinia porri) و غیره نیز از دیگر بیماری‌ها و آفات گیاه سیر محسوب می‌شوند.

که باید بعد از کاشت سیر در صورت مشاهده علائم از آفت کش و قارچ کش‌های قوی استفاده نمود.