ماه از میلیاردها سال پیش همراه قدیمی زمین بوده است و با اینکه زاویه‌ی دید ما نسبت به شکل و اندازه‌ی ماه در حین حرکت مداری تغییر می‌کند، همچنان حضور خود را در آسمان حفظ کرده است؛ اما آیا ممکن است این روند تغییر کند؟ سایت گیلانی کا  

در فیلم مون فال یا سقوط ماه که ۴ فوریه‌ی امسال منتشر شد، نیرویی اسرارآمیز باعث دفع ماه از مدارش می‌شود و آن را در مسیر برخورد به زمین هدایت می‌کند. برخوردی که تنها در چند هفته‌ی آینده رخ می‌دهد. شخصیت‌های فیلم وقتی با این سناریوی فاجعه‌بار روبه‌رو می‌شوند برای نجات سیاره‌ی زمین تلاش می‌کنند و دراین بین درمی‌یابند که قمر طبیعی زمین آن‌قدر هم طبیعی نیست.

مفهوم ماه به‌عنوان ابرسازه‌ای مصنوعی که میلیاردها سال پیش توسط فرازمینی‌های هوشمند ساخته شده است ریشه در داستان‌های علمی تخیلی دارد؛ اما آیا واقعاً جرمی طبیعی در فضا وجود دارد که بتواند ماه را از مدار خود خارج کند؟ درحالی‌که هزاران سیارک و دنباله‌دار در منظومه‌ی شمسی حرکت می‌کنند، آیا برخورد با سنگی بزرگ می‌تواند عامل سقوط ماه روی زمین باشد؟

ماه ما بدنه‌ای سنگی و یکپارچه است که با لایه‌ای نازک از گازهای موسوم به اگزوسفر احاطه شده است. این قمر طبیعی تقریباً هم‌زمان با زمین در حدود ۴٫۵ میلیارد سال پیش به وجود آمد. بر‌ اساس فرضیه‌ای متداول، ماه حاصل خرده‌سنگ‌های ناشی از برخورد پیش‌سیاره‌ای کوچک‌تر به نام تیا با زمین جوان است. بر‌ اساس فرضیه‌ای دیگر، ماه و زمین هر دو پس از برخورد دو جرم به وجود آمدند که اندازه‌ی هر کدام پنج برابر مریخ بود.

در فیلم مون فال یا سقوط ماه (۲۰۲۲)، شاتل فضایی اندور سعی می‌کند به ایستگاه فضایی بین‌المللی بچسبد، درحالی‌که ماه به سمت زمین پرتاب می‌شود

ماه درست در فاصله‌ی ۳۸۵ هزار کیلومتری از زمین قرار دارد. اندازه‌ی ماه یک چهارم اندازه‌ی زمین است؛ در‌ نتیجه اگر زمین هم اندازه با سکه باشد ماه هم اندازه با یک نخود فرنگی است. بر‌ اساس تصاویر سطح ماه پر از دهانه‌های برخوردی با اندازه‌های مختلف است که بر اثر برخوردهای گذشته به وجود آمده‌اند؛ اما اغلب این دهانه‌ها میلیاردها سال پیش شکل گرفتند یعنی زمانی که تعداد زیادی سنگریزه در منظومه‌ی شمسی وجود داشتند. به گفته‌ی پاول چوداس، مدیر مرکز علوم اجرام نزدیک به زمین (CNEOS) از آزمایش پیش‌رانش جت ناسا در مؤسسه فناوری کالیفرنیا:

اغلب سنگریزه‌هایی که منظومه شمسی را پر کردند مدت‌ها پیش از هم پاشیدند؛ بنابراین تعداد برخوردها و اشیای احتمالی که ممکن است با ماه یا زمین برخورد کنند کاهش یافته‌اند

طرح مفهومی هنرمند نشان‌دهنده‌ی جرمی فضایی هم‌اندازه‌ با قمر زمین است که با سرعت بالایی به جرمی هم‌اندازه با عطارد برخورد می‌کند

CNEOS به شناسایی و مسیریابی اجرام نزدیک به زمین (NEO-ها) مثل سیارک‌ها و دنباله‌دارها می‌پردازد تا تهدید آن‌ها برای زمین، ماه یا دیگر همسایه‌ها را بررسی کند. امروزه CNEOS تقریباً ۲۸ هزار NEO را دنبال می‌کند. این اجرام در فاصله‌ی ۱٫۳ واحد نجومی یا ۱۹۴٫۵ میلیون کیلومتری از زمین قرار دارند. به گفته‌ی چوداس: «ما برخورد بین هر سیاره و سیارک و همچنین برخوردهای روی ماه را بررسی کردیم.»

به‌طور کلی، احتمال برخورد سیارکی با ماه کمتر از زمین است، زیرا سیاره‌ی زمین جرمی بزرگ‌تر با گرانش قدرتمندتر است. یک سنگ فضایی سرگردان که وارد همسایگی زمین شده، بیشتر به سمت زمین کشیده می‌شود تا ماه. در بررسی خطر برخورد سیارکی، اندازه هم اهمیت زیادی دارد. برای اینکه جرمی فضایی در دسته‌ی تهدید‌آمیز برای زمین در نظر گرفته شود باید دارای قطر حداقل ۱۴۰ متر باشد؛ و همچنین برای اینکه برخورد سیارکی بر مدار ماه تأثیر بگذارد باید به اندازه‌ی خود ماه بزرگ باشد. چوداس می‌گوید:

ماه بزرگ است، در‌ نتیجه حتماً باید جرم بزرگی وجود داشته باشد که با سرعتی بالا با آن برخورد کند. هیچ سیارکی در منظومه‌ی شمسی هم‌اندازه با ماه نیست. بزرگ‌ترین سیارک شناخته شده ۷۰ برابر کوچک‌تر از ماه است و بین مریخ و مشتری در کمربند اصلی سیارکی در فاصله‌ی ۱۸۰ میلیون کیلومتری از زمین قرار دارد.

در سال ۲۰۱۵، مدارپیمای اکتشافی قمری ناسا (LRO) منطقه‌ی برخورد موشک بوستر آپولو ۱۶ را شناسایی کرد که در آوریل ۱۹۷۲ با سطح ماه برخورد کرده بود.

در‌ نتیجه احتمال برخورد سیارکی از منظومه‌ی شمسی به ماه و خارج شدن آن از مدار حذف می‌شود، اما درباره‌ی جرم ساخت دست بشر چه می‌توان گفت؟ آن‌طور که پیش‌تر در زومیت گزارش دادیم، بخشی از یک موشک چینی که در سال ۲۰۱۴ پرتاب شده بود، در مسیر برخورد به ماه قرار دارد و انتظار می‌رود در مارس ۲۰۲۲ با سطح آن برخورد کند.

بوستر خالی کنونی با سرعت تقریبی ۹٬۲۸۸ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند و در تاریخ ۴ مارس ساعت ۷:۲۵ صبح به وقت استاندارد شرقی (EST) با سطح ماه برخورد خواهد کرد. این برخورد می‌تواند دهانه‌ای به قطر ۲۰ متر را ایجاد کند. برخورد موشک مدار زمین را تهدید نمی‌کند؛ بااین‌حال، CNEOS به صورت نزدیک به نظارت بر مسیر موشک ادامه خواهد داد، با اینکه معمولاً اجرام فضایی مصنوعی را پیمایش نمی‌کند. به گفته‌ی چوداس:

در حال انجام محاسباتی ویژه برای این جرم هستیم. فضاپیمای LRO که در مدار ماه قرار دارد می‌تواند از دهانه‌ی برخوردی این موشک عکس‌برداری کند؛ بنابراین لازم است محل برخورد را شناسایی کنیم. هدف ما هم پیش‌بینی محل برخورد و ایجاد دهانه در ماه آینده خواهد بود.

در‌ نتیجه دفعه‌ی بعدی که به ماه در آسمان شب نگاه می‌کنید، با خیال راحت مطمئن باشید که قرار نیست جایی برود.